Effectiviteit ISTDP

Binnen PTC de Viersprong (thans landelijk centrum voor persoonlijkheidsproblematiek) is uitgebreid longitudinaal effectonderzoek gedaan naar de klinische en deeltijd klinische variant van de ISTDP met follow-up tot 10 jaar na behandeling (Cornelissen et.al).
Patiënten die met ISTDP-klinisch ( voorheen IKDP) werden behandeld hebben t.b.v. wetenschappelijk onderzoek naar de effectiviteit van deze behandeling aan het begin, aan het einde, een en twee jaar na hun behandelingen een aantal vragenlijsten ingevuld.
Middels deze vragenlijsten werd de vermindering van klachten en de verbetering in kwaliteit van leven tijdens de behandeling vastgesteld. Voor het vaststellen van de vermindering van de klachten is de Nederlandse vertaling van de Symptom Checklist 90 Revised (SCL-90) gebruikt. De verbetering van kwaliteit van leven is met behulp van de EuroQol-5D (EQ-5D) vastgesteld. De scores zijn gebaseerd op de jaren 2006, 2007 en 2008.
De SCL-90 scores nemen bij de IKDP af van 208 naar 148 (Figuur 1). De kwaliteit van leven op de EQ-5D neemt toe van 0,55 naar 0,72.* Deze effecten zijn groot tot zeer groot (Cohen’s d: 1,13 resp. 0,73) en de verbeteringen zijn statistisch significant**.

*In de normale Nederlandse bevolking is de SCL-score gemiddeld 124 en de kwaliteit van leven gemiddeld 0,95.
**De ‘antennes’ op de staafdiagrammen geven de statistische meetfout aan: het ‘betrouwbaarheidsinterval’. In dit geval geven zij aan dat de veranderingen buiten dit betrouwbaarheidsinterval liggen: de verschillen zijn dus ‘statistisch significant’.

Na tien jaar is ook het effect op langere termijn onderzocht (follow-up termijn tien jaar) door alle patiënten die ooit met klinische ISTDP zijn behandeld te bevragen naar het resultaat na beëindiging. Hieruit bleek dat ex-ISTDP patiënten ook tien jaar na ontslag nog veel baat ondervonden van de behandeling en zelfs verder verbeterden vooral waar het hun beleving van het eigen dagelijkse functioneren betrof ( G.A.F., As V, DSM-IV) en de verdere vermindering van hun klachten en problemen ( SCL-90).
Uit de SCEPTRE studie (Study on Cost Effectiveness of Personality disorder Treatment, een multicenter study) onder achthonderd patiënten uit zes verschillende ggz-instellingen blijkt, dat bij patiënten met een afhankelijke, ontwijkende of obsessief compulsieve persoonlijkheidsstoornis, het zogeheten C-cluster, de grootste effecten worden bereikt met kortdurende klinische psychotherapie onder andere de ISTDP.
Uit zowel de SCEPTRE studie als het eigen onderzoek van de Viersprong blijkt dat patiënten na de klinische behandeling veel minder een beroep doen op medische voorzieningen, veel minder vaak van een uitkering moeten leven, en ook veel minder ziekteverzuim vertonen. Cornelissen: ‘Mensen een paar maanden uit het arbeidsproces halen voor een intensieve klinische behandeling, levert uiteindelijk enorm veel op. Beleidsmakers en zorgverzekeraars zouden dit gegeven veel meer moeten oppikken.’
De aanwezigheid van co-morbide persoonlijkheidsstoornissen is één van de factoren waardoor de behandeling van depressie niet succesvol verloopt. ISTDP is bewezen effectief voor de behandeling van persoonlijkheidsstoornissen en depressieve stoornissen. In een review uit het voorjaar 2011 waarin 21 studies worden geëvalueerd, wordt geconcludeerd dat behandeleffecten groot zijn en dat uit follow up tot anderhalf jaar later, de effectwinst blijft bestaan. Hoewel meer onderzoek nodig is, kan vanuit de review geconcludeerd worden dat depressieve patiënten met cluster A/B en C persoonlijkheidsstoornissen goed reageren op behandeling met ISTDP . Deze behandeling heeft geen bijwerkingen, en er is voldoende onderzoek naar de kosteneffectiviteit van deze behandeling om het als eerste keuzebehandeling toe te voegen aan de richtlijnen voor behandeling bij co-morbiditeit van persoonlijkheidsstoornissen en depressie.

(The Efficacy of Short-Term Psychodynamic Psychotherapy for Depressive Disorders with Comorbid Personality Disorder Allan Abbass, Joel Town, and Ellen Driessen, psychiatry, spring 2011)
Bron; drs. Kees L.M.. Cornelissen SocD; Long Term Follow Up of Residential ISTDP with Patients Suffering from Personality Disorders (Ad Hoc Bulletin of the Dutch Society for Short-term Dynamic psychotherapy, vol. 18, nr. 3, pg-20-330)

Figuur 1; Symptom severity as measured by the SCL-90-R over the course of 10 years after discharge. FU = follow up.

Figuur 2; General functioning over the course of 10 years after discharge.

Figure 3. Work, social security benefit and living together over the course of ten years after discharge.

Table 1. Estimated means and standard deviations SCL-90 based on model.